Văn hóa Huế | Homepage
Vườn Huế- nơi chốn bình yên

Vườn Huế- nơi chốn bình yên

🕔06.Nov 2013

Huế những ngày cuối đông, trời thật lạ. Ngày nắng, về đêm lạnh. Sáng thức dậy, trời còn mờ tối, thả bộ lên hướng đàn Nam Giao, con đường Minh Mạng quen là thế mà như thay sắc mới. Những nhà vườn xanh mướt màu cây cỏ, Chùa Từ Hiếu, lăng Tự Đức đẫm hơi sương, còn lặng im ngái ngủ, cái rét ngọt dễ chịu.

Hoa mộc thoảng đưa hương, nhẹ nhàng. Huế – những ngày đẹp hiếm hoi mùa đông. Sau lưng những khu nhà như tranh vẽ ấy, khói bếp đâu đó len lên thủng thẳng, nửa như muốn sưởi ấm không gian, nửa như muốn làm tan sương trên cây cỏ, chợt dậy lên trong lòng cái mùi ấm áp của vườn quê.

Khách xa đến thường chỉ thăm thú đền đài, lăng tẩm, chùa chiền… mấy ai được lắng sâu trong cảm giác thi vị của các nhà vườn Huế, cổ kính, u tịch, nơi ẩn chứa tâm hồn, cốt cách của con người Huế… “Đơn sơ mà văn vẻ, mộc mạc mà ý vị”… Nhà vườn, một không gian sống thường ngày dân dã, gắn kết con người với thiên nhiên. Cái rộng lớn của không gian, cái vô hạn của thời gian, tất cả hòa quyện và được sắp xếp vén khéo, tài tình trong một nếp vườn.

Vườn An Hiên

Huế – một thành phố vườn, đâu đâu cũng thấy một màu xanh êm đềm của sông, hồ, đồi núi, cỏ cây. Không ở đâu mà con người quấn quýt với thiên nhiên đến vậy, như thể không có cây, hoa cỏ thì người ta sẽ chết. Chẳng thế mà từ thành phố đến thôn làng, nhà nào cũng kiến tạo cho mình một màu xanh với đủ kiểu vườn: vườn đồng bằng, vườn đồi, vườn dốc, vườn chùa, vườn lăng, vườn rừng, vườn treo, vườn chậu, vườn lầu, vườn di động… Mỗi vườn có một vẻ đẹp riêng, nhưng cuốn hút hơn cả, làm mê đắm lòng người là những nhà vườn rộng do tổ tiên để lại như một thứ hương hỏa muôn đời.

KTS Hoàng Đạo Kính nhận xét: “Huế – một đô thị không gào thét; một đô thị khảm nạm vào thiên nhiên, và thiên nhiên vẫn còn ngự trị với vai trò chủ đạo…”.

Vườn Huế không như vườn Nam bộ hay đồng bằng Bắc bộ. Vườn Huế để thư giãn là chính, và cây trái cốt để cúng tế, cung cấp thực phẩm nuôi sống người dân một cuộc sống không quá bon chen, đủ cho con cái ăn học nên người. Qua cốt cách đó, cái vườn và cái nhà cậy nhờ nhau, lan tỏa trong nhau tạo nên nét hài hòa đến kỳ diệu.


Cổng nhà

Nhà vườn Huế là một sự phối hợp có dụng ý giữa kiến trúc nhà và vườn, nhìn vào thấy được quan niệm, tính cách sống. Người khá giả thì nhà rường bằng gỗ quý, chạm khắc cầu kỳ. Người bình dân thì căn nhà gỗ tuềnh toàng hơn, có khi là mái tranh đơn sơ, nhưng cấu trúc vẫn vậy, chí ít cũng có hàng cây bờ rào, căn nhà chính thường nằm ở giữa vườn. Có thể nói rằng, mỗi chủ nhân là một nghệ nhân, một nghệ sĩ vẽ nên vô vàn những bức tranh lên nơi trú ngụ của mình, để rồi qua năm tháng nó dày lên nét rong rêu mà lúc nào nhìn vào vẫn thấy tinh khôi.

Sự phối hợp giữa kiến trúc chính, phụ, vườn cây khóm hoa, vạt cỏ, hòn non bộ, cổng ngõ, bình phong, bể cạn… đều có ý tưởng của chủ nhân dựa trên thuyết phong thủy – một thuyết chủ đạo trong thiết kế, xây dựng nhà của người Huế. Hầu hết những ngôi nhà cổ (nhà để ở) của Huế đều quay mặt về hướng Nam, không chịu ánh nắng trực tiếp nên mát mẻ về mùa hè và ấm áp vào mùa đông. Những ngôi nhà quay về hướng Tây thường để thờ phụng (mặt trời lặn đằng Tây là thế giới bên kia).

Nhà Huế thường kiến trúc một, ba hoặc năm gian hai chái, mái lợp ngói liệt. Gian giữa là bàn thờ gia tiên. Các gian hai bên là nơi ở của vợ chồng chủ nhân, con cháu của họ và là nơi tiếp khách. Nhà chính và nhà phụ nối liền nhau bởi một hành lang có mái che thuận tiện trong sinh hoạt, mỗi khi kỵ giỗ đưa các món cúng lên bàn thờ không bị ướt. Trước nhà bao giờ cũng có một chiếc cổng nhỏ.

Nhà quý tộc cổng gạch bờ rào cao, nhà thường thường bậc trung cũng có hàng chè tàu. Người khá giả thì cổng ngõ có mái, hoặc những loại dây leo, chè tàu được cắt tỉa gọn gàng nối hai trụ thành hình vòm thay mái. Có nhà còn xây trụ gạch và bên trên làm mái dạng cổ lầu tạo sự bề thế cho khu nhà vườn, cũng là nơi cho người qua đường dừng chân tránh nắng hay những cơn mưa bất chợt. Lối đi không bao giờ trực diện vào nhà chính, vì đây nhà gian nhà thiêng liêng dành để thờ phụng tổ tiên, tạo một cảm giác nề nếp gia phong.

Bình phong

Che cho lối đi là tấm bình phong, người vào nhà phải rẽ hướng khác để vào sân nhà. Sau bình phong bằng vôi, gạch, hay hàng chè tàu, bông cẩn là hòn non bộ và bể cạn – yếu tố thủy (minh đường). Cả một vũ trụ thu nhỏ với sơn thủy hữu tình ấy là một cấu trúc hoang dã theo quan niệm triết lý hướng nội.

Nhà vườn Huế là một loại vườn tạp, chủ nhân trồng những cây, hoa phục vụ đời sống thanh đạm và thư giãn tinh thần, chỉ để tri túc, tiện túc, cây trái dùng phục vụ cúng bái, cây hương liệu như rau thơm, hành ngò, dược liệu như gừng, nghệ, đinh lăng…

Phía trước thì trồng những cây cho hoa có hương, sắc, quý và thân thiện, tiện chăm sóc, bảo vệ như hoàng mai, bạch mai, hải đường, ngọc lan, vạn thọ, tường vy, mẫu đơn, phong lan… Hai bên và phía sau trồng cây lưu niên cần sự chăm sóc hoặc dễ trồng như chuối, chè xanh, trầu, cau, thanh trà… bốn mùa đều cho hoa trái. Tầng dưới cùng là đất của hàng chục loài rau dại làm nên món canh “tạp tàng” dân dã, ngon lành, bổ dưỡng như lá lốt, rau sam, rau khoai, rau má, rau dền, mồng tơi… và còn thêm những dàn bầu, bí, mướp, các luống cải, ngò…

Những vườn đẹp của Huế được hình thành ven bờ sông Hương như Long Hồ, Ngọc Hồ, Hương Long, Kim Long, Nguyệt Biều, Lương Quán, Dương Xuân, Vỹ Dạ, Bao Vinh…, Phước Tích (xuôi ven sông Ô Lâu). Một số nhà vườn đẹp nổi tiếng là An Hiên, Ngọc Sơn Công Chúa Từ, Lạc Tịnh Viên…


Ngọc Sơn Công Chúa Từ

Những lần họp mặt bạn bè thuở còn đi học, lũ chúng tôi thường về Ngọc Sơn Công Chúa Từ. Nhà vườn rộng tới 2.370 m2 được giữ gìn gần như nguyên vẹn, không gian thoáng rộng, đẹp lạ lùng, nội thất mộc mạc bóng lên màu thời gian. Cây cỏ không chỉ điểm xuyết sắc hương, mà còn gắn bó, bầu bạn với con người. Mỗi sáng chiều, chủ nhân ngôi vườn chăm chút cắt tỉa, tưới tắm cho cây như một thú vui di dưỡng tinh thần. Ngày cuối đông có nắng nhẹ xuyên qua khung cửa lá sách cũ kỹ. Nắng đùa trên những giò Nghinh xuân, Đại hồ điệp… trải một vệt vàng ra mãi hồ nước, bờ tre.

Cây lá hoa cỏ trong vườn cũng ẩn chứa những triết lý sống sâu sắc. Nhà nghiên cứu Huế, ông Phan Thuận An, có một nhận xét rất hay: “Nhà vườn Huế là môi trường thích hợp nhất để bảo tồn thuần phong mỹ tục của dân tộc, đặc biệt là đạo lý truyền thống của gia đình. Không gian văn hóa nhà vườn Huế bảo lưu được những giá trị văn hóa vật thể và cả phi vật thể của từng gia đình và cộng đồng”. Chính vì thế nhà vườn Huế thường được ví von là “nơi trú ngụ của những tâm hồn xứ Huế, kín đáo, thanh tao và hồn hậu”.

May mắn thay, dù đang trong cơn lốc đô thị hóa, thành phố Huế hầu như nhà nào cũng có vườn cũng như cố gắng giữ vườn. Mỗi khi có việc đi đâu xa, lúc trở về ngôi nhà vườn bình yên, thấy lòng nhẹ thênh. Đi để nhớ, ở để thương, có phải?

 HOÀNG THỊ THỌ
Theo Doanh nhân Sài Gòn Cuối tuần

Similar Articles

Huế và hoàng mai

Huế và hoàng mai

Ký ức một thời lại về trong mỗi người, mỗi gia đình khi sắc màu

Câu chuyện về Đồn Mang Cá

Câu chuyện về Đồn Mang Cá

Nhiều thế hệ Việt Nam, đã từng quen thuộc với hình ảnh "chú bé loắt

Đặc sản của Huế

Đặc sản của Huế

Nếu nói đến đặc sản Huế chắc nhiều người nghĩ ngay đến ẩm thực, tức

Đường đến lăng mộ vua Gia Long hơn 100 năm trước khác gì?

Đường đến lăng mộ vua Gia Long hơn 100 năm trước khác gì?

Theo ghi chép cửa Leopold Cadiere, đường đến lăng mộ Gia Long buộc phải đi

Ngôi chùa thanh tịnh rộng 10.000m2 ‘hướng sông Hương, tựa núi Ngự’, được khách du lịch ví như ‘bồng lai tiên cảnh nơi trần thế’

Ngôi chùa thanh tịnh rộng 10.000m2 ‘hướng sông Hương, tựa núi Ngự’, được khách du lịch ví như ‘bồng lai tiên cảnh nơi trần thế’

Huế được xem là vùng đất của những ngôi chùa cổ kính vừa linh thiêng

Danh mục

Tìm kiếm:



Có thể bạn quan tâmclose