Về quê và thấy

Thấy thôn quê thành phố xá hoặc gần giống phố xá. Đường nhựa (hoặc xi măng) xe ô tô chạy vào từng ngõ nhỏ. Xe máy nhiều hơn. Quán xá cũng nhiều hơn, quán cà phê đông khách, khuya khuya trai làng nhậu say chạy hùng dũng phết.

Đời sống nhìn bề ngoài có vẻ khá hơn, bếp gas thay củi- củi chỉ để khi nhà có việc (tất nhiên không phải tất cả, vẫn còn rất nhiều nhà lụp xụp, nấu bằng lá tre, lá phi lao). Có các hội cầu lông, hội dưỡng sinh… dân nhàn nhã hơn. Có ông bảo: nông dân mà nhàn thì là mối nguy chứ chả phải may đâu. Nó chứng tỏ ruộng ngày càng ít, hoặc dân đã bán ruộng, không còn ruộng để làm. Nông dân mà thất nghiệp thì nguy. Có rất nhiều người làm nghề ve chai, rất nhiều vỏ lon bia được thu mua.

Giỗ, vẫn rất nhiều giỗ. Hỏi chuyện một chị, chị bảo nhà chị hầu như tháng nào cũng có giỗ, chừng vài ba mâm thôi, nhưng 1 năm phải có 2 lần giỗ to, trên chục mâm, mời đủ bà con anh em và hàng xóm. Có cái hay là gia phong được giữ, tình làng nghĩa xóm nâng cao, nhưng mặt nào đấy cũng mệt mỏi. Nhà ai cũng nuôi gà nuôi vịt là thế, để có việc là ngả ra, đỡ phải đi mua. Cỗ giờ hiện đại hơn, 10 người mâm tròn chứ không cỗ 6 người 1 bàn chữ nhật như xưa, các món ít hơn nhưng đĩa to hơn. Cỗ xưa rất nhiều món, các món được bày trong các đĩa bé xíu, xếp chồng lên nhau hình tháp… Hầu như mục đích kiếm tiền cả năm là chỉ để nhăm nhăm lo giỗ…

Về quê thấy rất nhiều cử nhân thất nghiệp. Tội nghiệp, bố mẹ nghèo, lấy con đường cho con học chữ để thoát nghèo. Bóp bụng bóp lưng vay nợ các loại để nuôi con học đại học, dù nhiều ông bố bà mẹ không biết con học cái gì. Học xong về nhà… ngồi, nằm các kiểu. Nhiều nhà nghe xui bậy, lại tiếp tục gom góp vay mượn để chạy việc cho con, đa phần là bị lừa. Thấy mình về nhiều người đến nhờ tư vấn hoặc nhờ xin việc. Nói thật là mình ứa nước mắt. Dân khổ quá, và lại thiếu thông tin, các cháu thì lại càng chả biết gì, thế là giờ cứ cầm tấm bằng vạ vật. Mình chỉ khuyên một điều duy nhất: nếu có bà con anh em ở thành phố thì hãy đổ bộ lên, từ đấy mới có cơ hội kiếm việc, chứ ở làng cả đời cũng chả có việc đâu. Và đừng nghe bọn mồi chài nó lừa, con nó nó còn chả xin được thì xin được cho ai. Hãy từ bỏ ngay ý định tốt đẹp là được làm đúng ngành nghề đào tạo, mà có việc gì hãy nhận làm ngay, lấy đấy làm bàn đạp để vào đời…

Là mình khuyên cái bọn học lực trung bình, học ở các trường trung bình như thế. Số này ở nông thôn đang rất nhiều. Chỉ thương bố mẹ chúng, khổ hơn cả khổ mà giờ ôm thêm đứa con tốt nghiệp đại học vạ vật trong nhà. Có cách gì giúp họ được nhỉ?Nhưng cũng phải cảnh cáo các trường đại học mở lấy được, không chịu tư vấn cụ thể, vơ bèo vạt tép, dăm bảy điểm cũng tìm cách tuyển con người ta vào học, rồi cấp cho cái bằng, rồi… kệ mẹ chúng mày. Ở thành phố còn đỡ, nông thôn học hết bao nhiêu lúa gạo của bố mẹ xong mang cái bằng về dí vào mặt bố mẹ đòi mấy trăm triệu nữa để xin việc. Và bố mẹ cứ ngỡ là vài trăm triệu là xin được việc thật, cứ hỏi mình: có chỗ nào nhận thì chỉ giúp. Mình hỏi tiền đâu, có chưa, bảo có đâu, nhưng cần thì sẽ chạy, bán bò, vay ngân hàng, huy động anh em, cần thì bán… nhà. Chả lẽ lại khóc, mà giải thích thì chả ai nghe, lại bảo không nhiệt tình. Ví dụ cụ thể là một cô bé tốt nghiệp đại học chuyên ngành… giáo dục công dân, hỏi mình chạy việc ở đâu. Mình mà biết tiếng Mán thì cũng khóc thật. Và thú thật là mình không biết cái trường nào đào tạo chuyên ngành này. Lại có đứa tốt nghiệp văn hóa học, giờ cũng hỏi: như cháu xin việc ở đâu?

Mình điên lên chửi: đi mà hỏi cái đứa nó dụ mày học ấy, mày có biết bố mẹ mày lõ đít ra kiếm ngày chục bạc để nuôi mày ăn rồi học cái ngành trời ơi đất hỡi ấy không? Sao với số tiền ấy mày không đi học sửa điện chẳng hạn. Giờ trong nhà mày, cái bóng điện hư cũng phải nháo nhào tìm khắp làng không ra một đứa sửa, thế mà bằng đại học thì cả đống…

Điên lên thì chửi thế, chứ thương chúng nó vô cùng. Thấy chúng mờ mịt hơn cả chị Dậu ấy chứ, chị Dậu còn có cái Tí và ổ chó mà bán, chứ chúng giờ có bằng đại học giáo dục công dân với văn hóa học thì bán ai mua???