Cá đồng, cá biển

Ngồi với một người bạn cùng quê, chủ quán khoe có món cá trê đồng chính hiệu, rứa là bạn kêu liền. Bạn nhấm một chút nói nó vừa thơm thịt vừa thấm với dưa môn, đúng cá trê đồng rồi, mà ở ngoài quê mình phải gọi là cá hẻn mới đúng. Rồi câu chuyện quanh con cá trê đồng thành đề tài của cuộc gặp gỡ tình cờ bè bạn. Có những chuyện ly kỳ lắm quanh con cá trê, nhất là môi trường sống của nó. Có người bắt được một ổ cá trê ở dưới đất sâu; lại có người đi rừng thấy cá trê sống trên cái hốc cây to mới thật lạ kỳ. Tất nhiên, trong nhóm bạn hôm ấy chưa có ai tận mắt chứng kiến cả chỉ là nghe kể mà thôi. Tôi thì chỉ nhớ câu ni: ” Bỏ làng bỏ họ; không bỏ cái trọ cá trê”.

Cá trê đồng bây chừ nướng kèm với dưa môn chấm nước mắm gừng là một món đồng quê hấp dẫn của quán xá. Nhưng hồi trước ở quê tôi, cá trê được chế biến thành hai món ngon. Thứ nhứt, cá trê nấu cháo với gạo và đậu xanh. Món ni được coi là món bổ dưỡng cho những người sau khi đau dậy. Tôi cũng đã mấy lần được mạ nấu cháo cá trê đậu xanh cho ăn sau khi bị cảm sốt li bì mấy ngày liền vì lạm nước mưa do ham chơi.Mà ăn cháo cá trê đậu xanh thì phải ăn nóng, vừa thổi vừa ăn, cháo nguội thì tanh. Món thứ hai là cá trê kho khô với tiêu, ném, ớt…Kho khô cá trê thì lửa chỉ đỏ riu riu thôi, đến khi mô lát cá trê nó quắt lại, vàng rộm lên thì xem như cá đã chín tới, màu mè đã thấm tháp vô lát cá trê rồi.

Nói chuyện cá trê kho khô lại nhớ chuyện nhà mụ H ở đầu xóm tôi. Buổi sáng, mụ H kho xoong cá trê xong, treo nồi cá trê trong bếp rồi ra đồng. Nhà cửa ở nông thôn hồi đó, cửa ngõ đóng cài đơn giản lắm, chỉ cần cột sợi dây gai, gác ngang một cái đùi tre rồi đi làm đồng.Mà thực tế nhà chẳng có chi quý để mà sợ mất trộm.

Rứa mà bữa đó, có người mô đó dở cửa bếp nhà mụ H, lách vô ăn chùng xoong cá trê. Chiều đi làm về, mụ H la lối vang xóm rằng là có trộm ăn cá. Là trộm thật, nhưng đó là một người sành ăn, bởi vì xoong cá trê kho khô của mụ H chỉ mất cái đầu cá và màu mè trong xoong mà thôi. Mấy khúc giữa, khúc đuôi vẫn còn nguyên vẹn…

Nói chuyện cá trê rê ra răng đó bạn lại chuyển qua chuyện các loài cá biển bữa ni ngày càng hiếm dần. Là loài cá bàn chặn chừ ít thấy bán ở chợ nữa. Hồi trước, chợ quê tràn ngập cá bàn chặn. Lâu lắm rồi tôi cũng không nhớ hương vị của con cá ni nữa nhưng cái tên bàn chặn lạ lạ nên nhớ mãi. Hồi đó, đi học ca trưa về, dở lồng bàn ra thấy dĩa cá bàn chặn ra là thấy ngán bởi vì ăn nhiều quá. Lại có người nói cá bàn chặn nớ được đọc chệch âm là cá bặn chặn kho nước, cũng khá là ngon. Còn người khác thì dứt khoát rằng tên của nó phải là cá bán chặn. Chuyện quanh cái tên bán chặn cũng thú vị, rằng bạn hỏi ngớ ngẩn với chú hàng xóm, rằng răng mà tên cá là bán chặn chú hèo, chú nói là cá ni nhiều lắm nhất là khi vô mùa, người ta bán cả rổ, hoặc cả gánh vì rẻ nên không bán lẻ làm chi cho mệt, bán chặn ( tức là chẵn) là tiếng địa phương…

Nhưng những ngày mưa gió lạnh lẽo, những làng quê ven biển quê tôi lại được ăn một món đặc sản đó là mắm thính. Thính là bột gạo, nếp hoặc bắp rang xay nhỏ rắc lên các lớp cá đã ướp muối để làm mắm thính. Mắm thính cá nục, thính cá hố, thính cà chuồn và ngon nhất là thính cá lầm tinh. Con cá lầm tinh gần giống với con cá nục, cũng gần giống con cá trích; ăn tươi thì hơi xương nhưng khi đã làm thính thì nó là số một.Cũng lâu lắm rồi không thấy con cá lầm tinh xuất hiện…Vì vậy món mắm thính cá lầm tinh chỉ còn là ký ức…

Những khi mưa to gió lớn hoặc trờii quá lạnh, mạ lấy từ cái hũ nhỏ ở chái bếp mấy con mắm thính rồi hấp với cơm, hoặc kho khô với ném và mỡ. Đó là một món ngon vô cùng tốn cơm…

Phi Tân
(Theo TRT)