Văn hóa Huế

Phía trước đường Trần Hưng Đạo là chợ Đông Ba – đây là nơi các gánh bắp luộc từ Kim Long tụ họp, sau đó tỏa đi khắp các ngõ nhỏ, con hẻm. Ngoài ra, gánh bánh canh và gánh bún khá là giống nhau: một đầu gánh dùng để đun lửa có nồi nước lèo đặt bên trên. Đầu gánh còn lại dùng để tô, muỗng đũa và các thứ: rau sống, nước mắm, chén tương ớt, vài cọng hành,…

Bánh canh bán buổi sáng thường là bánh canh bột gạo. Nồi bánh canh có thịt, giò, da heo, ngoài ra còn có thêm trứng cút. Dì Tha (43 tuổi) bán bánh canh đã được hơn 20 năm, dì bán gánh bánh canh đi khắp các con ngõ nhỏ trên vùng Kim Long. “Mỗi thứ (gia vị) một ít mà làm cho tô bánh canh được ngon. Mẹ dì rồi đến dì đi bán gánh bánh canh này. Mới đi chưa quen thì mỏi chân, sau này nếu ngày nào nghỉ vì đau ốm thì buồn lắm. Cứ mưa hay nắng đều rảo bước quen rồi”, dì Tha chia sẻ.

Còn gánh hàng bún thì có đủ loại: bún bò, bún hến, bún riêu,… Bún hàng gánh đặc biệt và ngon miệng so với ăn trong các nhà hàng, quán ăn. Từ rau sống, nồi nước cho đến hương vị và cách ăn. Ăn bún gánh chúng ta có thể húp soàn soạt, thoải mái mà không phải e dè. Có thể nói người bán thêm cho mình cái này, thích ăn cái kia một cách thoải mái.

Gánh hàng bún dì Tý (69 tuổi) trước chợ Đông Ba được nhiều người biết đến không chỉ bởi ngon miệng mà còn bởi sự chỉn chu, tinh tế trong nồi nước đầy chả, thịt và huyết. “Dì bán được hơn 50 năm, từ khi chợ Đông Ba chưa xây mới. Đây là chỗ ngồi quen thuộc (cười), đến chợ Đông Ba hỏi dì Tý bán bún là ai cũng biết. Dù có nhiều vất vả, thức khuya dậy sớm nhưng cái nghề này làm dì vui, được làm quen với nhiều người khách. Có người chụp ảnh kỉ niệm nữa”, dì Tý tâm sự.

Những đôi quang gánh trên vai với nồi, chén, tô to nhỏ nặng trĩu các dì, các mệ mỗi buổi sớm mai không ngăn được “lửa chắt chiu, bền bỉ theo bước chân người” (Hoàng Phủ Ngọc Tường). Tô bún hến rất nhiều gia vị như: đậu phộng, ruốc, vị tinh, tiêu, tỏi, ớt bột, tóp mỡ, ớt tương,… trộn đều lên thành một món ăn làm say mê biết bao du khách và con người nơi đây.

Một điều không thể bỏ qua là các món ăn của gánh hàng rong là ớt luôn luôn có đầy đủ, ai muốn ăn cay, thì bỏ thêm ớt được cắt nhỏ trong các chén nước mắm để ăn bún hay bánh canh.

Ngoài ra, bên cạnh gánh hàng bún, bánh canh thì tầm sáng sớm còn có các gánh hàng bánh mì, xôi, bắp hầm, cháo,…

Mỗi món ăn của gánh hàng rong gắn liền với một địa danh đặc trưng về món đó, như nói đến bánh canh phải là bánh canh Nam Phổ, các loại bún phải xuất phát từ An Cựu, cơm hến thì phải là hến cồn Vỹ Dạ, bắp hầm ở Kim Long,…

Hình ảnh các dì, các mệ gánh hàng rong dừng lại đặt cái đòn gánh xuống đất làm đòn ngồi nghỉ một chút trên đường, lấy chiếc nón quạt cho đỡ mệt, rồi thổi cho bếp than đỏ lửa, mùi khói bếp hòa cùng mùi thơm của thức ăn tỏa đi khắp nơi.

Những gánh hàng rong là một phần không thể thiếu của đời sống con người Việt Nam nói chung, con người xứ Huế nói riêng. “Mình không cần đi ra đường nhưng vẫn mua được cho mình bát bánh canh nóng hổi, tô bún bò thơm phức,… Đó là điều mà mình thích thú, đơn giản và tiện dụng. Trời mưa cũng như trời nắng các gánh hàng rong đều đi bán. Đây là nét đặc trưng cần phát huy và gìn giữ”, chị Kim Anh (người mua hàng) vui vẻ nói.

Với đôi quang gánh trên vai, những người bán hàng rong lang thang trên các đường phố rao bán đủ các loại hàng mà người mua cần đến.

Gánh hàng rong không cần bảng hiệu thì người đi đường cũng biết mình đấy là món gì qua hương vị thoang thoảng trong gió, đúng món ăn mình thích liền ghé lại để thưởng thức. Hay chốc chốc lại nghe tiếng rao của ai đó vang lên, nhẹ nhàng nhưng thắm tình của con người xứ Huế: Ai ăn bún giò không? Ai bánh canh không? Bánh canh Nam Phổ đây… Cái hay của gánh hàng rong là ở chỗ đó!

Xuân Đạt
(Theo TRT)