Văn hóa Huế

Huế cũng xuất hiện nhiều thêm cây hoàng yến. Giữa hạ, trong ánh nắng chiều, những chùm hoa vàng xuội như mật ong mênh mông gieo niềm trắc ẩn, lộng lẫy một góc trời. Nhiều lúc cứ ngỡ, loài hoa này nhân giống từ cõi tiên. Ai từng ghé thăm chùa Thiền Lâm sẽ thấy, dịp Phật đản thường là thời điểm hoàng yến cạn mình bung nở làm nền cho gương mặt tượng Phật trắng phao thêm thánh thiện.

Khoảnh khắc giao mùa đôi khi chập chờn ảnh hiện nơi từng mảng phố. Chút đỏng đảnh tiết trời xứ Huế vẻ như kiêu sa hơn, cây cỏ bỡ ngỡ rồi bỗng vui lây dâng hiến, chấm phá dòng đời đang cụ cựa xanh lên. Thu lẫn vào đông. Cũng có khoảng thời gian đang giữa đông chợt nắng hồng nếp cổ. Chút gió vừa đủ lùa chiếc lá khô. Nắng hòa vào mây. Rồi mây chuyển từ hồng qua xám. Cuộc đùa chơi của mùa đôi khi quá đà bung lên thành bão gió. Đêm nằm tôi vẫn hé cửa sổ, nửa khuya chợt thức giấc, kéo tấm chăn mỏng đắp mới hay, gió lạ đã ùa vào. Thu về. Dẫu muộn màng. Muộn đến độ mang theo cảm giác của mùa đông lành lạnh. Gió nhiều hơn. Mấy hôm quên xem thời tiết, không hay áp thấp lùa về mạnh lên thành bão. Gió uốn cong cây bồ đề trước hiên. Gió sồn sột trên mái tồn. Rồi mưa trút ầm ào ngỡ như lụt cũng muốn theo về… Sáng ra tỉnh hẳn tôi vẫn quấn tấm chăn mỏng ngồi trên giường, cánh cửa ai đó đã mở đón ánh sáng ngày mới. Mưa dịu hơn. Hiên nhiều lá rụng. Nhớ ly cà phê bên bờ hồ có hàng cây giờ chắc đang ngỡ ngàng bối rối trước lúc gọi tên mùa. Ký ức còn lội ngược đưa tôi trở về gian bếp của mẹ, với khói trấu bốc lên mang cả mùi thóc lép thơm nồng.

Hồi còn ở quê mùa lạnh bếp nhà đun bằng rơm rạ, hàng tháng trời ủ ê gian nhà chằng bồ hóng. Lửa rơm ấm sực người, táp cả vào mặt rát bỏng, ánh lên trong mắt bồi hồi. Lại nhớ. Lại thấy ngứa ở gan bàn chân, lại thấy hụt hẫng một nỗi niềm khó thể vớt vát. Mừng là nơi tôi đang sống gần vùng quê kham khó. Để rồi những khi muốn tìm về đất mẹ trong mênh mang trí nhớ, tôi lại thẫn thờ giữa bạt ngàn sóng lúa hay vòng quanh thôn xóm nhìn trâu bò nhai rơm khô. Nào đâu dễ quên khúc biến tấu của đồng quê khi mà mỗi hạt gạo đều thấm mồ hôi mặn. Đêm lạnh đầu mùa. Tôi một mình bước trên đường xóm. Vẫn còn nhiều lắm hình hài co quắp trong chăn mơ về hơi ấm của ngọn lửa rơm, hơi ấm của người dưng với vòng tay chợt ôm siết lạ lùng.

Nhớ những hôm cha mẹ gánh mùn lên đồng ủ ấm cho mạ. Chúng tôi dậy sớm đi nhổ rau heo, núp giữa những luống khoai, dịch từng bước chân ở thế ngồi chò hỏ chứ không dám đứng dậy. Có bữa rét quá nhổ chẳng được bao nhiêu, may thay mự hàng xóm cắt rau khoai về cho một rổ đầy, mừng rơn. Hôm sau cha hạ mấy cây chuối non xuống thái cho lợn; còn bảo: năm tới toàn bộ vườn sau sẽ trồng khoai hết. Cái lạnh vào vụ cấy, mặc hàng tá quần áo tròn như con quay lạnh vẫn khứa da đâm thịt. Rét quá mạ lên không nổi, mà ai cũng cuống lên lo cấy cho xong. Có năm anh em tôi nhổ mạ tức phát khóc. Nước lấp xấp, mạ không tách rời mà trỉn lại từng cục. Đập vào chân đến sưng tấy, rồi xổ nước, rễ mạ vẫn không sạch, đành phải gánh ra sông xổ đến trắng rễ mạ mới thôi… Tôi cứ ngồi trên giường ngẫm ngợi xa xôi trong lúc hàng xóm đang tới công sở. Ờ. Vẫn thu. Tết Trung thu còn chưa đến. Mỗi tối tôi vẫn nghe tiếng trống múa lân song đó là lũ trẻ tập dượt. Mùa tiếp nhau đôi khi không lần ra múi nối. Khoảnh khắc. Chỉ là khoảnh khắc mờ lại đâu dễ nguôi quên.

Năm một chín chín chín. Lần đầu tiên vào đêm tôi ở lại ngôi làng thuộc hạng xưa nhất Huế. Con đường vào xóm từ quốc lộ dài đến trăm mét, tối om khi trời chưa thật tối. Trước cổng quán nhậu có cái bóng neon gác trên cây ngô đồng sáng mờ mờ. Nước thải từ các nhà dọc xóm chảy qua đường xuống con mương nhớp nhúa đến tận cùng sự ô nhiễm. Quốc lộ chưa có bóng cao áp cũng lập lòe đèn xe qua lại nhức mắt. Rồi đến những chiếc bàn con cõng đầy đồ mặn được đặt trước mỗi cửa nhà dọc hai bên đường, leo lét đèn cầy và lốm đốm tàn hương. Tôi trở vào thắp nhang kính cẩn ra mắt với những linh hồn đã ngự trị trong ngôi nhà tự thủa hàn vi. Dường như chỉ có ánh sáng của ngọn nến mới đủ độ thâm nghiêm cho cõi tâm linh huyền diệu. Đêm, căn nhà trọ của tôi gần như cô lập ở góc xóm ủ ê. Tôi ngồi vào bàn, nhìn qua chiếc giường vẫn chưa chiếu trải màn treo; ngoài vườn là một khoảng tối vô biên đặc quánh.

Ngảnh lại thấy một số tàn nhang bắt đầu lụi. Tôi không biết đã mấy giờ. Một cuộc sống hoàn toàn mới sắp sửa tiếp diễn. Ở đấy gần như tôi phải tự chủ hoàn toàn về hành động và nếp nghĩ. Ngọn nến vẫn run rinh, phả ánh sáng vào mọi vật im lìm, soi vào mọi ngóc ngách của tâm hồn. Có mưa. Mưa nhỏ nên không tạo tiếng trên mái nhà, mãi đến lúc nước tụ lại trên máng và rỏ xuống tôi mới hay. Mưa khiến lòng tôi nao nao về khoảng thời gian đợi em, co quắp trong chăn không tài nào chợp mắt. Tiếng mưa hòa vào dòng chảy từ trên những viên ngói ngả màu đen nhẻm xuống nền sân tạo thành vệt dài lở lói. Cơn mưa xứ Thiền Kinh như muốn báo rằng từ nay sẽ không còn nắng nữa. Mưa sẽ lấn át cho khung trời dịu đi se đi để đón những trận mưa xối xả, lê thê đến cuối mùa đông, rồi oà vào xuân một chút lạnh ngái xa cũ kỹ. Thu ở Huế là cơn gió trong lành của mùa đông gửi đi chia buồn cùng lá. Cả sáng ngồi nhổ cỏ, tôi nhìn trên mái nhà, chao ôi là lá. Đã bao mùa lá dồn lại trên đó mà nhiều đến thế. Chợt buồn, tôi giở cuốn sổ ra. Những dòng chữ của em còn nguyên đó…

Đêm ngoài kia, vùng biển mù sương lại cồn cào tiếng sóng. Em thức trắng cùng vạn vật cỏ cây. Đêm nay mưa nhiều quá. Mưa nhấn chìm hết thảy xuống hố sâu lạnh lẽo. Em dường như cũng bị ngập ngụa trong nỗi cô đơn và trống vắng của đất trời. Có được không anh, nếu chút nữa đây chỉ còn lại những hơi thở yếu ớt, em sẽ giành lấy gọi tên anh. Nhưng xin anh đừng quay lại! Đêm vợi rồi. Ngoài vườn cây cối bấu ríu nhau thì thầm trong bóng đêm cô lạnh. Tất cả anh ơi, đã cuốn trôi theo dòng nước lũ…

Sáng ra tôi chứng kiến một Huế khác hẳn khi mấy quán cà phê đông khách dần, cảm giác như vừa đến một ngôi làng bình yên khác lạ. Tiếng chào hỏi cười nói, tiếng lách cách của ly chén, của nhịp đánh cà phê thấm đường sủi bọt… tôi cứ thế nhìn bầu trời cao rộng, nhìn dòng người chảy xuống từ con dốc bình bằng nỗi nhớ. Và chốc nữa tôi cũng nối đuôi sau nốt như loài hoa lục bình lặng lẽ theo con nước triều dâng chảy về đất mạ. Không lâu trước, khi phố Hà thành khoác lên mình chiếc áo gió, Huế vẫn mê man gọi những cánh diều trên khoảnh trời trước Đại Nội. Sáng chủ nhật, ngồi bên ly cà phê nhìn ra bờ hồ ở góc đường Lê Hồng Phong, cũng khá lâu bỗng nhận ra gió lạ lùa chút nắng mờ vương trên những phiến lá khô gầy. Không gian như một tinh sương sau bão, nắng và gió quyện vào nhau thoáng đến rồi lặng lẽ đi…

Một lần đi xa, chưa bao lâu đã nhớ Huế cồn cào. Mới hay mình nhớ cà phê. Nhớ những quán lè tè rải rác khắp ngõ hẻm Cố đô, dọc sông Hương, trong những khu nhà um tùm cây cối. Mà lần nào đó tôi đã ngẩn ngơ trước bàn tay của nàng đặt trước mặt ly cà phê chưa thành giọt nhớ, chao chác nỗi khát vọng đồng quê thôn nữ. Ngọn nến lúc ánh chiều nhạt nhòa nhập vào khói thuốc cô liêu lặng đi trước nốt nhạc nặng tựa giọt máu của người nghệ sĩ rỏ xuống phím tình ca. Dường như có ngọn lửa đốt cháy khoảng không phía trước kẻ đợi chờ lúc ấy? Biết nói gì đằng sau niềm đau đã mang tôi thoát ra khỏi quãng thời gian ngập ngụa trong bi kịch… Không còn nhớ tự bao giờ, cái vị đắng của cà phê lại trở nên thân thương đến thế.

Người ta cứ nói mưa Huế thật buồn. Với tôi thành phố đẹp lên bội phần lúc mưa. Những quán cà phê người người dồn vào từng nhóm tránh nước rỏ. Cuộc sống cứ như cơn mưa trút xuống bất ngờ, ai nhanh chân sẽ tìm được nơi trú ngụ hiền hòa. Có hôm lội mưa lùi lũi bước vào quán, cứ ngỡ mình vừa trút gánh nặng mưu sinh đeo bám bao đời. Cà phê đậm hơn trong tiếng nấc lúc rơi từng giọt nặng nề. Đã qua đi bao mùa hạnh phúc, bao lá vàng đã rụng. Đã qua đi lần soi vào li cà phê đen ngòm tôi vẫn còn nhận ra chút mình quý giá mà em đã nâng niu thay bao cuộc đời đáng tội. Nơi góc quán miền cố xứ, li cà phê cô đặc trong sự im lặng tê người. Đôi mắt đen láy xa xôi nhìn. Đôi mắt ấy là huyền thoại thăm thẳm chảy lênh láng vào lòng phố… Em mong manh như kiếp phù du. Những nẻo phố im lìm. Trần trụi và cổ kính. Mênh mang sâu thẳm. Phố Huế như một thị trấn nhỏ, heo hút náu mình dưới những hàng cây đang cố giữ lại từng chiếc lá. Mưa phủ lên hơi khói và sương lan giữa bầu trời mây, cứ thế dầm dề cho tới lúc cơn bão cuối cùng của năm giật mái lều tranh không lại. Cây cối thỏa thuê gội rửa phong trần để khoác tấm áo tươi non của mùa xuân dâng tặng. Mưa gõ vào tim thức dậy cỏ hoa nơi góc tình hoang dại, để bốn mùa ong bướm hát tình ca…

Dương Thủy
(Theo Tạp chí Sông Hương)