Tết Đoan Ngọ nhớ món chè kê

Hơn bốn mươi năm trước, ba mình trồng mấy loại cây, củ quả theo kiểu tự cung tự cấp, góp phần cải thiện gia đình. Mỗi thứ một ít, nào là mè, khoai, sắn, đậu phụng, cà tím… Ba mình luôn dành một vồng đất để trồng cây kê nấu chè.

Những chùm kê gần đến ngày thu hoạch trĩu bông vàng sậm, hạt nhỏ li ti trông thật đẹp mắt. Kê chín, ba cắt nhành về phơi khô, tuốt hạt ra nia, nốn rồi sảy nhè nhẹ cho bay lá, bụi chung quanh. Phần tiếp theo là của phụ nữ: xót kê. Bà ngoại và mạ bỏ hạt kê vào cối đá, kèm theo lá tre hoặc lá kê, lá mía vào chung rồi dùng chày giã cho sạch lớp vỏ bên ngoài. Bọn con nít chúng mình ngồi chầu hẩu nghiêng ngó, thắc mắc răng giã kê mà bỏ thêm mấy thứ lá ni, được ngoại giải thích những thứ lá nhám, bỏ chung vào cối khi xót kê mau tróc vỏ, trắng hơn. Bây giờ mua kê bớt những công đoạn đó nhưng nhắc lại không khỏi thương nhớ ngày thơ ấu, vọc tay vào thúng kê mới giã, hạt kê mát mịn, màu vàng sáng, lọt qua từng kẻ tay thích chi lạ.

Ngày Tết Đoan Ngọ – Mồng Năm tháng Năm âm lịch, mạ nấu nồi chè kê. Kê vút sạch, ngâm nước lạnh khoảng một giờ rồi nấu. Mạ cẩn thận cho nước sôi rồi thả kê từ từ, vừa thả vừa khuấy đều tay cho khỏi sít nồi. Thỉnh thoảng chêm nước sôi, canh vừa phải để không bị lỏng nồi chè. Đun tầm 20 phút, kê dẻo quánh, lấy tay bóp hạt kê thử thấy mềm nát là chín. Đổ đường vừa ăn, chờ sôi bùng lần nữa là nhắc nồi xuống, múc ra chén, cúng ông bà.

Bà ngoại thì chưa ưng bụng cách mạ nấu. Ngoại công phu nấu kê với đậu xanh đãi vỏ theo tỉ lệ 1 lon kê, 1 lon đậu. Ngoại ngâm đậu xanh, đãi vỏ cho sạch, hông chín rồi đánh nhuyễn. Kế đó, ngoại nấu kê, khi kê chín trộn chung hai thứ với nhau, cho đường vào. Thành phẩm của ngoại đặc biệt ngon vì thế các cháu rất thích. Nhớ câu nói vần nói điệu ” mê mê như kê lộn đậu” của bà ngoại ngày nào…

Nồi chè kê trông đơn giản mà thấm đẫm hương hoa của đất trời, bao công sức của bà ngoại, ba mạ mới nên thành phẩm cúng ông bà, tổ tiên.

Suýt nữa quên món ăn kèm với chè kê: bánh tráng. Những chiếc bánh tráng bột gạo rắc mè nướng vàng đều, thơm thơm mùi lửa than. Bẻ nhỏ miếng bánh tráng, xúc chè kê bỏ vào miệng, vị ngọt dẻo của chè, âm thanh dòn tan của miếng bánh tráng làm vui tai, ngon miệng. Mình nhớ mãi món chè mạ nấu, nhớ tiếng đọc như bài vè của mấy chị em ngày thơ ấu:

“Ai chè đậu xanh đậu ván
ai ăn chè kê bánh tráng
con mèo chạy quanh tấm ván
kêu từ đầu hôm tới sáng…”

Bây giờ, ngoại và ba không còn, mạ đã hơn chín mươi. Ngày mồng Năm sắp đến mình sẽ nấu món chè này. Sẽ dâng lên cúng ngoại, ba và mời mạ chấm điểm. Thế nào mạ cũng phán: “Được! nhưng hồi xưa tau nấu khác tụi bây, nấu lửa than, lửa củi chín từ từ, thơm ngon hơn bếp ga, bếp điện bữa ni”.

Dạ, làm răng bằng được ngày xưa mạ nấu cho tụi con, mạ hí!

Trần Thị Mộng Hường
(Theo TRT)